कम जन्मिन थाले छोरी, सबैभन्दा मधेश र सुदूरपश्चिममा, भविष्यमा बेहुली पाउन गाह्रो हुन सक्ने विज्ञको चेतावनी
चैत १३, २०८१ – पछिल्लो २० वर्षमा शिशु जन्मिँदाको लैङ्गिक अनुपातमा अत्यधिक फरक आएको छ । राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयले जनगणना २०७८ बाट प्राप्त नतिजाका आधारमा आज सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदन अनुसार छोरीभन्दा छोरा जन्मिने क्रम बढेको हो ।
२०५८ सालको जनगणना अनुसार शिशु जन्मिँदाको लैङ्गिक अनुपात ९९।८ रहेकोमा २०७८ सालमा ११२ पुगेको कार्यालयले जनाएको छ । तथ्याङ्कले दम्पतीमा छोराको चाहना बढेको देखाउँछ । लैङ्गिक अनुपात बढी हुनुमा लिङ्ग पहिचान गरी गर्भपतन भएको मान्न सकिन्छ । प्रकृतिको नियम अनुसार छोरा र छोरीको अनुपात बढीमा ३ अङ्कले फरक पाइन्छ । त्यसमा पनि छोरीको सङ्ख्या बढी हुन सक्छ । सात प्रदेशमध्ये सबैभन्दा बढी लैंगिक अनुपात मधेशमा ११८ र सुदूरपश्चिममा ११६ रहेको छ ।
घट्दै जन्मदर
२००९ सालतिर देखिएको कोरा जन्मदर ४५–५० बाट घटेर २०७८ सालमा प्रति हजार १४।२ पुगेको छ । कोरा जन्मदरले प्रति एक हजार जनसङ्ख्यामा वार्षिक जीवित जन्महरूको सङ्ख्या दर्शाउँछ । यसले स्वास्थ्य सेवामा भएको सुधार, परिवार नियोजन कार्यक्रमको प्रभावकारिता र आर्थिक विकासमा आएको सुधारलाई प्रतिविम्बित गरेको छ । ग्रामीण क्षेत्रको कोरा जन्मदर १५।७ छ भने शहरी क्षेत्रको १३।६ प्रतिशत छ ।
प्रदेशगत रूपमा यो सूचकको मानमा उल्लेखनीय भिन्नता देखिएको छ । कोरा जन्मदर बागमतीमा सबैभन्दा न्यून ९११।५ प्रतिशत० छ भने कर्णालीमा सबैभन्दा उच्च ९१८।७ प्रतिशत० छ । नेपालको सामान्य प्रजननदर ५०।२ प्रतिशत रहेको छ । जसले १५–४९ वर्ष उमेर समूहका प्रति एक हजार महिलामा जन्मदरलाई जनाउँछ । सामान्य प्रजननदर कर्णालीमा ९६७।९ प्रतिशत० र मधेशमा ९६०।४ प्रतिशत० उच्च रहेको छ भने बागमती प्रदेशमा ९३९।२ प्रतिशत० सबैभन्दा न्यून रहेको देखिन्छ । यस तथ्याङ्कले शहरीकरण र आर्थिक आयामहरूको प्रभावलाई सङ्केत गरेको छ ।
तथ्याङ्कले औपचारिक शिक्षा नभएका महिलाहरूको औसत सन्तान सङ्ख्या २।७१ देखाएको छ जबकि स्नातक वा उच्च शिक्षा प्राप्त महिलाहरूको हकमा यो मान केवल ०।१० रहेको छ । धनी परिवारमा कम सन्तान हुने प्रवृत्ति देखिन्छ जसले आयस्तर र प्रजननदरबीचको अन्तरसम्बन्धलाई उजागर गर्छ ।
उमेर–विशिष्ट प्रजननदर
उमेर–विशिष्ट प्रजनन प्रवृत्तिहरूले सबै उमेर समूहमा भएको परिवर्तनलाई प्रतिविम्बित गरेका छन् । २०५८ देखि २०७८ सालसम्मको प्रवृत्ति हेर्दा २५–३९ वर्षका महिलाहरूमा प्रजननदरमा विशेष गिरावट आएको छ । किशोरावस्था ९१५–१९ वर्ष० को प्रजननदर २०५८ मा प्रति एक हजार महिलामा ७१ थियो जुन २०७८ सालमा घटेर ४७ पुगेको छ । यस्तो गिरावटले शिक्षाको भूमिकालाई उजागर गरेको छ । प्रजनन उमेरका खासगरी २०–२४ वर्ष उमेर समूहमा रहेका महिलाहरूमा उच्चतम प्रजननदर देखिए पनि त्यो २०५८ को प्रति हजार २०३ बाट २०७८ सालसम्ममा घटेर १४९ पुगेको छ ।
किशोरावस्था ९१५–१९० का महिलाहरूको प्रजननदर पनि सोचनीय छ । विशेषगरी मधेश ९८।५ जना प्रति हजार महिला० र कर्णाली ९७।५ जना प्रति हजार महिला० प्रदेश जहाँ छिटो विवाहलगायत अशिक्षा वा न्यून शैक्षिक स्तरले यस्तो अवस्था सिर्जित भएको देखिन्छ ।
कुल प्रजननदर
नेपाल अहिले प्रतिस्थापन स्तरको प्रजननदर २।१ भन्दा पनि तल पुगेको स्थिति छ । सबैभन्दा उच्चतम कुल प्रजननदर मधेश ९२।८५० र कर्णालीमा ९२।१९० रहेको छ भने बागमती ९१।३७० र गण्डकी ९१।५४० न्यून प्रजननदर रहेका प्रदेश हुन् । बागमती र गण्डकी प्रदेशमा रहेको न्यून प्रजननदरका पछाडि शहरीकरणका साथसाथै विलम्बित विवाहको भूमिका रहेको छ । शहरीकरण र ढिलो विवाहको प्रवृत्तिले गर्दा काठमाण्डौ जिल्ला र बागमती प्रदेशमा पनि प्रजननदर न्यून रहेको छ ।
६० औँ अन्तर्राष्ट्रिय जातीय विभेद उन्मुलन दिवस सन्दर्भमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम सम्पन्न
२०८१ चैत्र ०८ गते शुक्रबार, झलारी - भोजराज जोशी । दलित,आदिवासी जनजाति न्यायका लागि सामाजिक रुपान्तरण अभियान शुक्लाफाँटा को आयोजनामा शुक्लाफाँटा
लालझाडीमा जंगली जनावर मार्न थापेको विद्यतीय धरापमा जंगली हात्ती मृत्यु भएको घटनामा १ जना पक्राउ
७ चैत, २०८१ झलारी । कञ्चनपुरको लालझाडीमा जंगली जनावर मार्न थापेको विद्यतीय धरापमा जंगली हात्ती मृत्यु भएको घटनामा १ जना पक्राउ परेका छन्
सुदुरपश्चिमका ५८ हजार ९४३ विद्यार्थी एसइईमा सहभागी हुँदै, छात्रभन्दा छात्रा धेरै
,चैत्र ५। यस वर्ष सुदूरपश्चिम प्रदेशबाट ५८ हजारभन्दा बढी विद्यार्थी माध्यमिक शिक्षा परीक्षा एसइई मा सामेल हुने भएका छन्। शिक्षा विकास
प्रतिकृया दिनुहोस